CO2-compensatie door herbebossing klinkt in theorie goed, maar is in de praktijk nog niet zo eenvoudig. Volgens onderzoekers zijn de voordelen ervan door gebrek aan transparantie slechts in beperkte mate meetbaar en kan er bij het planten veel misgaan. Herbebossing kan nog steeds zinvol zijn.
Iedereen die het klimaat schaadt, kan ter compensatie bomen laten planten. Bedrijven adverteren ook dat ze hun uitstoot compenseren door herbebossing. Bomen slaan CO2 op en helpen zo het klimaat – dat is op het eerste gezicht een voor de hand liggend en charmant idee.
Maar de zaken zijn niet zo eenvoudig. Zelfs als het aangeplante bos het klimaat ten goede komt, is dit vaak niet te kwantificeren, leggen wetenschappers uit. In het ergste geval heeft een dergelijke actie zelfs het tegenovergestelde effect. Het basisidee is niet verkeerd, zegt Christopher Reyer van het Potsdam Institute for Climate Impact Research (PIK): “We hebben meer bossen nodig.”
Voordelen voor het klimaat zijn vaak niet bewezen
Een team van onderzoekers heeft onlangs… Duurzaamheidsrapporten van 100 van ’s werelds grootste bedrijven geëvalueerd. 66 bedrijven verklaarden dat ze milieumaatregelen hebben uitgevoerd, waarvan 44 bomen hebben geplant, zoals gerapporteerd in het vakblad “”. Maar uit het onderzoek bleek ook dat ruim 90 procent geen enkel ecologisch resultaat rapporteerde. Bovendien kwantificeerde geen van de rapporten de sociale of economische gevolgen voor lokale belanghebbenden.
“Er is momenteel heel weinig transparantie, dus het is voor niemand gemakkelijk om te beoordelen of projecten voordelen opleveren voor ecosystemen of voor mensen”, zegt hoofdauteur Tim Lamont van Lancaster University. “Als een bedrijf zegt dat het duizenden bomen heeft geplant om de leefomgeving te herstellen en koolstof te absorberen, hoe weten we dan of dit is gebeurd, of de bomen zullen overleven en of het een functionerend ecosysteem heeft gecreëerd dat de biodiversiteit ondersteunt en mensen ten goede komt?”, zegt hij. Lamont. “In veel gevallen hebben we ontdekt dat het bewijs dat grote bedrijven hebben geleverd om hun beweringen te ondersteunen niet voldoende is.”
Grote internationale bedrijven zouden een sleutelrol kunnen spelen bij het herstel van ecosystemen, schrijven de onderzoekers in Science. Er is echter meer transparantie en verantwoordingsplicht nodig om ervoor te zorgen dat hun projecten goede resultaten opleveren.
Bomen nemen CO2 uit de lucht op en slaan koolstof op. Hoeveel hangt af van de boomsoort, de omstandigheden ter plaatse en de levensduur. Voor fotosynthese haalt de boom kooldioxide (CO2) uit de atmosfeer. De koolstof (C) uit CO2 wordt onder meer gebruikt voor de vorming van wortels, stammen en bladeren: een groot deel ervan wordt in de boom opgeslagen. De zuurstof (O2) uit de CO2 komt vrij in de lucht.
Goede theorie – moet in de praktijk worden verbeterd
De hoeveelheid opslag is afhankelijk van de boomsoort: hoe zwaarder en dichter het hout, hoe meer koolstof er wordt opgeslagen. Ook de leeftijd van de bomen speelt een rol: zeer jonge bossen slaan minder op dan oude. Ook met de geografische ligging moet rekening worden gehouden, schrijft de Forest Enterprise Foundation, die zich inzet voor natuurbehoud en bosonderzoek: tropische bossen groeien sneller dan bossen in Duitsland en slaan daardoor in dezelfde tijd meer CO2 op.
De stichting stelt als vuistregel: Eén hectare bos slaat ongeveer zes ton CO2 per jaar op, voor alle leeftijdsgroepen.
In termen van het basisidee is het idee “niet verkeerd”, zegt PIK-onderzoeker Reyer, die onderzoek doet naar de gevolgen van klimaatverandering voor bossen en mogelijke tegenmaatregelen. “Maar in de praktijk gebeurt dat vaak niet zo goed.” Als bedrijven bomen planten, betekent dat niet dat deze bomen zullen overleven. Het planten van slechts één boomsoort heeft meestal geen zin: monoculturen zijn weinig bestand tegen stormen of droogte en worden sneller slachtoffer van plagen.
Soms worden bestaande ecosystemen, zoals heidevelden of steppen, vernietigd door herbebossingsprojecten. Elders zouden illegale nederzettingen worden ontruimd, met als gevolg dat mensen elders nieuwe huizen zouden bouwen en daarbij andere, nog intacte ecosystemen zouden binnendringen. Een nieuw aangeplant bos kan ook de grond uitdrogen of andere bijwerkingen hebben. “Uiteindelijk moet je de totale klimaatvoetafdruk in de gaten houden”, zegt Reyer.
Consumenten kunnen goede projecten nauwelijks herkennen
Dit is allemaal in principe bekend. En er zijn echt mooie projecten die dit ter harte nemen, benadrukt de wetenschapper. Alleen de consument die zijn geweten wil sussen met deze ‘aflaathandel’ kan ze niet van elkaar onderscheiden. Reyer is kritisch op de verschillende certificeringssystemen op de markt. Er is geen wettelijk kader voor boomplantcampagnes, maar er is “veel wilde groei”.
Een tip van de expert: Herbebossing is doorgaans beter dan nieuwe aanplant, omdat dit er in ieder geval voor zorgt dat de plek geschikt is voor bos.
Ook al redden boomprojecten alleen het klimaat niet, toch kunnen bossen een grote bijdrage leveren aan de klimaatbescherming, zo blijkt uit een rapport van het European Forest Institute uit 2022 (“Forest-based climate protection and adaptation to climate change in Europe”). Er staat echter ook: “Met herbebossing alleen komen we nergens. Als we de schade echt willen beperken, moeten we verschillende activiteiten combineren: het vermijden van ontbossing, herbebossing, ander gebruik van hout en recycling.”
Volgens de auteurs van het rapport zouden, als deze ‘holistische’ benadering consequent zou worden nagestreefd, ‘Europese bossen en houtproducten een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het bereiken van klimaatneutraliteit in 2050.’
